Anadolu Selçuklu Devleti

Anadolu’daki İlk Türk Beyliklerinin Genel Özellikleri
Malazgirt savaşında, Anadolu Selçuklu Devleti ordusunda görevli komutanlar, savaşın kazanılmasının ardından bu topraklar üzerindeki beylikleri kuran kişilerdir.Anadolu’da kurulan bu beylikler, Türkleşme olgusunun yayılmasını sağlamışlar ve Türklerin daha geniş topraklara yayılmasında önemli bir adım olmuşlardır.Türkleşme aşamasında, fethedilen bu toprakların isimleri Türkçe isimlerle değiştirilmiştir.İslamiyetin kabulünün ardından, bu medeniyetin kültür özelliklerinin yayılmasında etkin bir aracı oldular.Bizans’ın ve Haçlıların seferlerinin püskürtülmesinde önemli görevler üstlenmişler ve tüm güçleriyle savaşmışlardır.Bu beyliklerin hemen hemen tamamı kurucularının isimleri ile kurulan beyliklerdir.

Anadolu’da Kurulan İlk Türk Beylikleri
Saltukoğulları: Erzurum ve civarında, Ebu Kasım tarafından kurulan Saltukoğulları, Anadolu’da kurulan ilk Türk beyliğidir. 1200’lü yıllarda Süleyman Şah tarafından yıkılmaktan kurtulamamışlardır.Mengücekoğulları: Mengücekoğulları ismini kurucusu olan Mengücek Gazi’den alır. Erzincan civarında kurulan bu beyliğe 1. Alaeddin Keykubat, 1228 yılında son vermiştir.Danişmendoğulları: Tokat, Amasya ve Kayseri sınırlarını kapsayan bölgede, Sivas merkez olmak üzere Gazi Ahmet Bey tarafından kurulmuştur. Haçlı ordularının saldırısına karşı tüm gücüyle direnen Danişmendoğulları, Anadolu’daki ilk medrese olan Yağı Basan Medresesi’ni yapmışlardır. Ayrıca ilk kez para bastıran beylik olması ile de bilinir. Danişmendoğulları’na 2. Kılıçarslan son vermiştir.Artukoğulları: Artukoğulları ismini kurucularının babasından alır. Artuk Bey’in oğulları bu beyliği kurmuştur. Artukoğulları o kadar gelişmiştir ki kısa zamanda 3 kola ayrılmışlardır. Bunlar; Hasankeyf kolu, Mardin kolu ve Harput koludur. Artukoğulları Türk tarihinde birçok köprü yapmalarıyla bilinir. Bu köprüler Güneydoğu Anadolu Bölgesi topraklarının sınırları içerisindedir. Köprülerden bazıları; Deve geçidi, Haburman, Amarçay ve Hasankeyf’tir. Ayrıca birkaç adet daha Artukoğullarından kalma köprüler bulunur.Çaka Beyliği: İlk Türk denizcisi olan Çaka bey tarafından, İzmir civarında kurulan bu beylik aynı zamanda denizcilik faaliyeti gösteren ilk beyliktir. Türk beylikleri döneminde denizcilik faaliyetinden bahsedildiğinde akla gelen ilk isimdir.Sökmenoğulları: Van gölü çevresinde konumlanmış bir beyliktir.
Anadolu toprakları üzerinde kurulan diğer beylikler ve kuruluş merkezleri ise şunlardır; Dilmaçoğulları (Bitlis), Çubukoğulları (Harput), Yınaloğulları (Diyarbakır), Tanrıvermişoğulları (Efes).Beyliklerin Bıraktıkları Tarihi Eserler
Artukoğulları’ndan kalan bazı tarihi eserler; Mardin ve Harput Ulu Camileri, Güneydoğu Anadolu Bölgesi’nde bulunan köprüler, Artuklu Sarayı.Danişmendoğulları’ndan kalan tarihi eserlerden bazıları; Niksar ve Kayseri Ulu Camileri, Melik Danişment Kümbeti ve Emir Gazi Kümbeti.Saltukoğulları’ndan kalan eserler; Erzurum Kale ve Erzurum Ulu Cami, Saat Kulesi, 1-2 adet kümbet.Mengüceklioğulları’ndan kalan eserler; Divriği Kale Cami, Divriği Külliyesi, hat sanatı ile olan ünüyle bilinen Divriği Ulu Cami bünyesinde bulunan şifahanesi.Beylikler döneminde yapılmış bazı medreseler; Dündar Bey Medresesi, Hatuniye Medresesi, Köşk Medrese, Emir Sinaneddin Medresesi.Ayrıca birçok şifahane, külliye, kervansaray, kümbet ve türbeler ile bol miktarda cami de Anadolu’da kurulan ilk beylikler tarafından tarihe adını yazdırmış eserlerdir.

TÜRKİYE SELÇUKLU DEVLETİ(1075-1308)

Büyük Selçuklu Devleti’ne adını veren Selçuk Bey’in torunlarından Kutalmışoğlu Süleyman Şah tarafından kuruldu. Kendisi Malazgirt Zaferi’nin ardından Anadolu’nun fethiyle görevlendirilmişti. İç karışıklar yaşayan Bizans’ın zayıflığından yararlanarak İznik’e kadar ilerledi ve burayı başkent yaparak Türkiye Selçuklu Devleti’ni kurdu (1075).

I.Kılıç Arslan Dönemi

Avrupa’nın farklı devletlerinin bir araya gelerek oluşturdukları kalabalık Haçlı ordusu Anadolu’yu kolayca geçebileceklerini düşünüyordu. Ancak I. Kılıç Arslan, Danişmentlilerin de desteğini alarak Haçlı ordusuna büyük kayıp verdirdi (1097). Fakat başkenti İznik’ten Konya’ya taşımak zorunda kaldı. Haçlı ordusu buna rağmen Anadolu’yu geçerek Kudüs’e ulaştı ve şehri ele geçirdi.

II.Kılıç Arslan Dönemi

I.Kılıç Arslan’ın ölümünden sonra da Türkiye Selçukluları Haçlı Seferleriyle mücadele etmek zorunda kaldılar. Bir yandan Haçlılarla mücadele eden Selçuklular bir yandan da Anadolu’nun tamamında kendi hâkimiyetlerini sağlamaya çalıştılar. Mücadele ettikleri devletlerden biri de Bizans’tı.

Miryokefalon Savaşı (1176)

Neden: Türkiye Selçuklularının kuvvetlenmesinden endişe eden Bizans’ın Haçlı Seferlerinden faydalanarak büyük bir ordu ile Türkleri Anadolu’dan çıkarmak için harekete geçmesi.

Selçuklu ordusu Bizans ordusunu ağır bir yenilgiye uğrattı (1176).

Sonuç: Bu zafer Bizans’ın Anadolu’yu geri alma ümitlerini tamamen ortadan kaldırdı. Bizans, Anadolu’nun Türk yurdu olduğu gerçeğini kabul etmek zorunda kaldı. Yani savaş ANADOLUNUN KESİN OLARAK TÜRK YURDU OLDUĞUNU İSPATLADI.

Alaaddin Keykubad Dönemi

Türkiye Selçuklu Devleti Alaaddin Keykubad’ın hükümdarlığı zamanında en güçlü dönemini yaşadı. Anadolu’da ticaret, sanat, bilim ve kültür merkezi olan büyük şehirler inşa edildi. Bu şehirleri kale, cami, konut, han, hamam, medrese ve türbe gibi mimari eserlerle donattılar.

Kösedağ Savaşı (1243)

Neden: Alaaddin Keykubad’ın ölümünden sonra ülke içinde karışıklıklar baş göstermesi ve Asya’nın büyük bölümünü ele geçiren Moğollar, Anadolu’yu ele geçirmek istemesi.

Selçuklu ve Moğol orduları Sivas’ın doğusunda Kösedağ Savaşı’nda karşılaştılar. Selçuklu ordusu sayıca daha kalabalık olmasına rağmen Moğol ordusunun saldırısı karşısında dağıldı (1243).

Sonuç: Kösedağ Savaşı’ndan sonra Anadolu’da Moğol hâkimiyeti başladı. TÜRKİYE SELÇUKLU DEVLETİ YIKILMA SÜRECİNE GİRDİ. Moğollar, Anadolu’ya gönderdikleri vali ve komutanlarla ülkeyi yönetmeye başladılar. Son Selçuklu hükümdarı II. Mesud’un ölümü ile Türkiye Selçuklu Devleti son buldu (1308).